Het Beeckman manuscript oftewel het Journaal van Beeckman
ZB heeft vele unieke boeken en handschriften in zijn collecties. Een belangwekkend document is een manuscript, het zgn. Journaal van Isaac Beeckman.
Isaac Beeckman (1588-1637)
Isaac Beeckman werd geboren in Middelburg. Al eerder was zijn vader tijdens de Nederlandse Opstand, zoals zo vele calvinisten nadat Antwerpen in Spaanse handen was gevallen, via Londen naar Middelburg gevlucht. Isaac ging naar de Latijnse school in Arnemuiden. Van 1608-1611 hield hij zich als jonge student aan de Leidse universiteit bezig met theologie, literatuur en wiskunde. In 1618 promoveerde hij in Caen als medisch student. In zijn latere carrière verkreeg hij een aanstelling als rector van de Latijnse school in Dordrecht waar o.a. Cornelis en Johan de Witt leerling waren.
Rechts: het geboortehuis van Isaac Beeckman aan de Varkensmarkt.
Het bijzondere is dat Isaac Beeckman tijdens zijn leven niets heeft gepubliceerd maar hij correspondeerde wel met eigentijdse Europese geleerden van betekenis zoals de Franse wiskundige Marin Mersenne, de filosoof Gassendi, de taal- en wiskundige Rudolph Snellius, de wiskundige Jan Stampioen, Andre Rivet. Hij was ook lange tijd bevriend met de Franse filosoof Descartes.
De betekenis van Beeckman voor de wetenschap kan moeilijk worden overschat gezien zijn invloed op eigentijdse Europese intellectuelen in Europa door zijn ideeën over natuurkundige verschijnselen zoals bijvoorbeeld het denken over de kleinste deeltjes: de ontwikkeling van de atoomtheorie en het concept van moleculen.
Na Beeckmans dood in 1637 kwam het manuscript in handen van zijn jongste broer Abraham, sinds 1636 rector van de Latijnse school in Vlissingen. Abraham publiceerde in 1844 een honderdtal aantekeningen uit het manuscript. Het manuscript werd ook door anderen geraadpleegd zoals Colvius en Hendrik Stevin. Daarmee groeide de invloed van Isaac Beeckman op het denken van anderen nog meer.
Na het overlijden van Abraham Beeckman is niet duidelijk waar het manuscript was gebleven. Pas in 1878 komt het manuscript boven water waar het wordt vermeld in een catalogus van een boekenveiling in Middelburg. De Provinciale Bibliotheek kocht het manuscript voor een halve gulden. In 1905 werd het manuscript herontdekt door Cornelis de Waard die het bewerkte en zorgde ervoor dat het kon worden uitgegeven. Dit gebeurde pas in 1939 na een lange periode van zorgvuldige voorbereiding.
De editie van Cornelis de Waard (Beeckman, Isaac, Journal tenu par Isaac Beeckman de 1604 à 1634, ed. Cornelis de Waard, 4 vols (The Hague, 1939–53) is digitaal te raadplegen via de website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren (www.dbnl.nl).
Op de website van ZB | Planbureau en Bibliotheek van Zeeland staan een aantal afbeeldingen van pagina’s uit het manuscript (tinyurl.com/y3je74yx)